POREKLO SRDJEVDANSKIH PORODICA (Grbići iz Like i Bosanske Krajine)

Grbići od 17. veka do danas

Na prostorima Like i Bosanske Krajine tokom 20. veka je živeo veliki broj porodica Grbić, a zajedničko im je bilo to da im je slava Srđevdan. U drugoj polovini 17. veka Grbići su najverovatnije živeli u oblasti Bjelajskog Polja kod Bosanskog Petrovca. U toku Velikog rata (1683 – 1689), a i posle toga u uskočko/mletačkim akcijama koje je predvodio Stojan Janković vršena je seoba iz oblasti Bjelajskog Polja u Kninsku Krajinu. Najveće seobe su bile 1685/6. i 1692. godine u kojima je učestvovalo po 500 i više porodica sa oko 5000 članova po seobi. Seobe su se vršile starim rimskim putem Petrovac – Drvar – Knin. Najverovatnije u jednoj od ovih seoba su se preselili Grbići u Oton kod Knina.

Nakon rata pošto je Lika pripala Austriji, 1700. godine, oblast Gračaca i Zrmanje naseljava stanovništvo uglavnom iz Severne Dalmacije, pa su se i Grbići iz Otona preselili u ta mesta. U popisu 1712. godine u Zrmanji je bilo 5, u Gračacu 2 i u Podlapcu 1 kuća odnosno negde oko 16 porodica posto je neka od kuća imala 2-3 porodice. Od ovih 8 kuća 3 su bila bez zemlje, a oni su najverovatnije došli iz Bosne nakon što su ova dva mesta naseljena. Odavde su se Grbići raselili po Lici. Sigurno je da su se Grbići iz Gračaca odselili dalje jer se ne spominju u popisu iz 1915. godine u tom mestu. U tom popisu u Lici je bilo 102 kuće Grbića. Nakon Laudanova Rata (1688 – 1699) kada su Srb i Donji Lapac ponovo pripali Austriji, jedan deo Grbića iz Gračaca i Zrmanje se seli u Srb i Osredke. Odavde i iz predhodnih mesta stanovanja jedni Grbići naseljavaju u okolinu Drvara. Drugi se naseljavaju ponovo u oblast Bjelajskog Polja, a odavde se dalje sele po čitavoj Bosanskoj Krajini. Tokom poslednjeg rata, koji se desio krajem 20. veka Grbići se sele u pravcu Banja Luke, Vojvodine i drugih delova Srbije, kao i u inostranstvo.

Neka mesta u kojima su u 20. veku živeli Grbići:
Lika: Babin Potok, Debelo Brdo, Kom, Kukljić, Medak, Osreci, Rešetar, Srb, Svračkovo Selo, Vrhovine, Zalužnica.
Bos. Krajina: Banja Luka, Bosanski Petrovac, Veliki Cvijetnić, Donje Vrtoče, Jasenovac, Klenovac, Mali Cvijetnić, Malo Očijevo, Račić, Skakavac, Smetnica, Smoljana, Suvaja, Čatrnja.
Predanja o poreklu Grbića i činjenice

Na osnovu predanja i dosadašnjih saznanja o poreklu Grbića postoje tri opcije, koja svaka za sebe ima činjenice koje govore u prilog tome.
a) Grbići su poreklom iz Stare Srbije. Ovo je prema predanju Grbića iz Like, a iz knjige Milana Divjaka Ličkog. Kao činjenica, koja govori u prilog tome je da je u mestu Rznic na Kosovu kod Dečana postojala crkva Sv. Srđa i Vakha u čijoj je blizini mesto Kruševac, koje se takođe spominje u tom predanju.
b) Grbići su poreklom iz Hercegovine. Ovo je prema predanju Grbića iz Bjelajskog Polja, a iz rada Petra Rađjenovića “Bjelajsko Polje i Bravsko”. Kao činjenica koja govori u prilog tome je to što je kult Sv. Srđa i Vakha bio veoma izražen u okolini brda Srđ kod Dubrovnika, gde je postojalo više crkava posvećenih ovim svecima. Takođe, u okolini Trebinja se nalazi selo Grbići.
c) Grbići su poreklom iz Crne Gore. Ova tvrdnja bi se takođe mogla uzeti u obzir kao ravnopravna predhodnim jer nekoliko crkava Sv. Srđa i Vakha je smešteno u oblasti bokokotorskog zaliva. Takođe u oblasti Krtola odnosno Grblja žive mnoge porodice koje slave Srđevdan, a većina Grbića iz Crne Gore živi baš u ovoj oblasti.

Grbići iz Bosanskoj Krajini

U Mali Cvijetnić Grbići su se doselili iz Otona. Tu se zadržali neko vreme i preselili u Veliki Cvijetnić u 30-ih godina 18. veka. Grbići iz Donjeg Vrtoča su se doselili iz Osredaka(Lika) pocetkom 50-tih godina 19. veka. U Malo Očijevo Grbići su došli iz Cvijetnića posle okupacije (1878). U Drvar Selo su se Grbići doselili iz Bos. Petrovca u drugoj polovini 20. veka.

U Skakavac su se Grbići doselili 1879. iz Zrmanje. Grbići iz Smoljana su se doselili sa tromeđe Like, Dalmacije i Bosne. Iz Smoljane se krajem 18. veka doseliše u Suvaju, a onda se opet jedan deo vrati u Smoljanu. Dvadesetih godina 19.veka ovde se doseli još jedna grupa Grbića iz Ličkih Osredaka. U isto vreme se iz Grbići iz Bjelaja doseliše u Račić (Bihać).

U selo Čatrnju su Grbići došli iz Suvaje oko 1800 godine. Grbići iz zaseoka Jasenovac kod Bravskog su došli iz Donjeg Lapca sredinim 19. veka. Odatle su jedni otišli u zaseok Klenovac, a drugi u zaseok Srneticu 60-tih godina 19. veka. Početkom 20. veka u Bosanski Petrovac je došla jedna porodica Grbić iz Suvaje.

U Krnjeuši žive Grbići, potomci popa Jova Grbića iz Račića kod Bihaća, koji je u Krnjeušu došao kao đak i oženio se u popovsku familiju Karanović. Kada je umro poslednji sveštenik iz kuće Karanovića, Jovo Grbić je preuzeo parohiju i na tom mestu je proveo od 1867. do 1903. Njegova dva sina su živela u zadruzi i nakon Prvog svetskog rata.

U Potkozarje su Grbići došli iz okoline Drvara i Unca.

Brekići (Breke) i Grbići

Jedna od retkih prezimena porodica koje slave Srđevdan iz oblasti gde su se nekada sudarala tri carstva su Grbići i Brekići (Breke). O njihovom zajedničkom poreklu se navodi u nekim radovima, a takođe govori činjenica da ova dva prezimena u prošlosti često sreću u istim oblastima. Ova dva prezimena se javljaju 1712. godine prema popisu Like i Krbave u mestima Zrmanja i Gračac. Poznato je da se stanovništvo ovih mesta doselilo iz Severne Dalmacije. O ovome govori činjenica da su Grbići ziveli u Otonu kod Knina, a poznato je da su Brekići (Breke) takođe živeli u okolini Knina (Ervenik). Brekići iz Zrmanje se u kasnijim popisima javljaju kao Breke. Grbići i Brekići iz Gračaca su se verovatno odselilili, jer ih na kasnijim popisima tamo nema, ali se javljaju na severu Like u mestima Vrhovine i Babin Potok. Početkom 20. veka ove dva prezimena se javljaju i selu Račić kod Bihaća u Bosanskoj Krajini. Ove porodice su se doselile u ovo selo iz Bjelajskog Polja (Bos. Petrovac) oko 1820. godine.

Sve ovo govori da Grbići i Brekići imaju zajedničko poreklo. Moglo bi se zaključiti da su se Brekići (Breke) poput Grbića verovatno doselili okolinu Knina iz Bjelajskog Polja u jednoj od seoba s kraja 17. veka, a da se odatle dalje neki sele po Lici i Bosanskoj Krajini.
Grbići iz Like 1712.

Jedan od najstarijih dokumenata gde se spominju Grbići je “Popis Like i Krbave iz 1712.” od Karla Kasera. Grbići se spominju u oblasti Zrmanje, Popina, Podlapca i Gračaca u 8 domaćinstava. Ovi Grbići su preci većine današnjih Grbića iz Like i Bosanske Krajine.

Podlapac
- “Vukoman Gerbich hat ein dritten Thal u. Petina“

Zrmanja i Popina
- “Sauan Gorbicz od let 30, brat baio 20, bratuced Radosau 13, male 3, xenskoga 8”
- “Miladin Gerbich od let 40, xenskoga 2”
- “Juray Gerbich od 50 brat 1 Vuchen 40, Sinoucza 2, Thoma 30, Radoicza 16, Jurceu sin Boxo 20, Vuczenou sin Jouan 16 mala 8, xenskoga 7”
- “Maleuuk Gerbich od Let 30, brata Radiuoi 20, Lazo 18, mala 4, xenskoga 12”
- “Dragosau Gerbich od let 50, brat Radouan 30, Sinouchi Juan 20, Niegouan 16, mala 4, xenskoga 18”

Gračac
- “Vucheta Gerbich bil ouidi pak prosal u turke pa dosal opet oudi od let, 28 mala 4 zenskoga”
- „Petar Gerbich od let 60 Sin Stoian, 30 mala 5 zenskog“

Zadnja dva domaćinstava u Zrmanji i prvo u Gračacu su bili bezemljaši dok su ostali posedovali zemlju. Popis su vršili Austrijanci, nakon što je Lika 1689. godine pripala njima. U popisu se navode samo imena muških članova domaćinstva starijih od 16 godina. Sigurno je da se ovde radi o prezimenu Grbić jer je slično sa drugim prezimenima npr. Berkich=Brkić, Kernpotich=Krnpotić,...Napomena: Ovde je uzeto u obzir i prezime Gorbicz jer je najsličnije prezimenu Grbić prema ovom i kasnijim popisima.