RANO HRISCANSTVO U SREMU

                       Novoizgradjeni hram Svetih Sirmijumskih Mucenika u Sremskoj Mitrovici



Sirmijum je u ranom Hriscanstvu bio u rangu sa samim Rimom,a Srem jedna od svetih oblasti Hriscanstva.
Na svakom, sadasnjem ,istorijskom atlasu u moru paganskih oblasti balkanskih i istocnih provincija,jedino je Srem obelezen kao oaza Hriscanstva, i to kao oblast,jedino je ,uz njega,oznaceno jos samo nekoliko gradova u Grckoj i Maloj Aziji.

U prilog tome ide i beleska jednog anonimnog letopisca koji je gledao sve progone Hriscana u Sremu i zabelezio:

„...26.februara 305.godine pogubljena su 72 Hriscanina,28. i 30.marta 305.godine oko 50,u julu iste godine preko 30,a u avgustu 308.godine preko 200 Hriscana...“

Naravno da su pogubljenja odrzavana u Sirmijumu i Basijanama,i da svi pogubljeni nisu bili samo gradjani,vec stanovnici citavog Srema.

Za neke od pogubljenih Hriscanskih mucenika znamo imena i slavljeni su u celom Hriscanskom svetu,doduse vise u  katolickom kalendaru, nego u pravoslavnom,mozda zato sto je Srem pripadao zapadnom delu carstva,ali to nije razlog da ih pravoslavna crkva zapostavlja,ipak su postradali i pre nego sto je nekome palo na pamet da dogmatski podeli crkvu.

Za vreme strogog Dioklecijanovog edikta (on se cak protivio progonima zato sto su mu supruga i kcerka bile Hriscanke,ali zet Galerije ga je nagovorio) o zabrani ispovedanja Hriscanske vere,u Sirmijumu i Sremu je otkrivena citava Hriscanska  hijerarhija na celu sa episkopom Irinejem (HIRENEUS,HERENEUS,IRAENEUS,IRENEUS,ERENEUS).

Stradanje Irinejevo stavlja se 9.dana Ida,odnosno,6.aprila 304.godine.Irinej,koji ni pod mukama i preklinjanjima sopstvene porodice (zabelezeno je :zene i dece) nijezeleo da se odrekne svog Hriscanskog ucenja,bio je osudjen na odsecanje glave i bacanje tela u reku Savu.

Pogubljen je na mostu BASSENTIS (...qui vocatur Bassentis.),u nekim spisima obelezen i kao ARTEMIDIN MOST.

       Sadasnji most Svetog Irineja na mestu gde se nekada analazio most Bassentis ili Artemidin most.



Tri dana kasnije,9.aprila,pogubljen je i njegov djakon DIMITRIJE sa jos PET NEIMENOVANIH DEVOJAKA.
Sveti dimitrije je sirmijumski mucenik i svetitelj,ciji je kult u Solun preneo tadasnji prefekt Leontije u 5.veku.Dokaz koji tome ide u prilog je I zahtev vizantijskog cara Anastasija da prenese mucenikove svete mosti u Konstantinopolj,I da svi gradovi vizantijskog carstva popisu sve svoje mucenike I svetitelje.Sirmijum je tada prijavio dugacak spisak na kojem se nalazilo I ime Svetog Dimitrija,dok je Solun caru javio samo za Svetu Matronu I da oni za druge ne znaju,a da im je kult Svetog Dimitrija prenesen iz Panonije.

U Sirmijumu je stradao i Sveti Sinerot (SIREN),kojeg je prijavila zena carevog licnog telohranitelja,ali se ona kasnije pokajala i svog umrlog muza prenela iz italijanske Akvileje u Sirmijum i sahranila u martirijum Svetog Sinerota.

25.decembra 304.godine,Polibije ,muz Svete Anastasije,poveo je linc u kojem je rulja spalila njegovu sopstvenu suprugu,inace ucenicu Svetog Hrizogena.
Anastasijine svete mosti ,sahranila je u svom dvoristu “…plemenita gospodja Apolonija…”,uz severni bedem Sirmijuma.Kasnije su mosti prenete u crkvu Svete Stosije (Anastasije) u Zadru I manastir Svete Anastasije u severnoj Grckoj,a jedan deo se danas cuva u katolickoj crkvi Svetog Dimitrija u Sremskoj Mitrovici.

Poznata su nam i imena jos nekih Hriscanskih mucenika iz Sirmijuma i Srema,uopste.To su bili Sveti HERMAGORA,Sveti SEKUND,Sveti MONTAN,Sveta BASILA (VASILIJA),Sveti MAKSIMIN,Sveta MAKSIMINA,Sveta MAKSIMA,Sveti AMVROSIJE,Sveti SEBASTIJAN,Sveti SIMPLICIJE,Sveti,KLAUDIJE,Sveti KASTORIJE,Sveti SIMPRONIJAN i Sveti NIKOSTRAT.

Svetitelji Klaudije,Kastorije,Simpronijan i Nikostrat,zajedno sa svojim ucenikomSimplicijem,poznati su sirom sveta kao „CETVORICA OVENCANIH“ (QUATTRO CORONATI),ili CETIRI SVETA FRUSKOGORSKA MUCENIKA.
Njihova tela su (jos ziva),posle odbijanja izrada paganskih skulptura  za Dioklecijana,u jednom fruskogorskom kamenolomu,stavljena u olovne sanduke i bacena u reku Savu.

Njihov kult je veoma jak u zapadnoj Evropi,zastitnici su mnogih gradova,kao i kamenorezackih i klesarskih udruzenja,a cak se i jedna masonska loza naziva njihovim imenom.

Njihova tela su gradjani Sirmijuma izvadili iz Save i sahranila u poseban martirijum,ali kasnije ih je ,zbog avarske najezde,gradski episkop Sebastijan (kasnije i sam svetitelj),preneo u Rim i polozio u BASILICA SS QUATTRO CORONATI na Labikanovom putu,gde se i danas nalaze.

Srem I Sirmijum su imali veliki znacaj I u vreme prvih apostola,jer sup o nekim zapisima prva dva gradska episkopa bili ucenici apostola Petra I Pavla,TIT I EPENET.
Po istoj legendi,crkvu u Sirmijumu osnovao je licno Sveti apostol PETAR.

Znacajno je istaci da je I ,istocnosremski,basijanski svestenik ,imao titulu episkopa (EPISCOPUS BASSIANENSE),potvrdjenu I podelom episkopija u vreme vizantijskog cara Justinijana I,u 6. veku,I to zbgo toga sto je Justinijanov otac KSENTIES,pre selidbe u mesto Taurisium,bio basijanski svestenik.

Spiskom mucenika ne zavrsava se prica o uticaju sremske crkve u celokupnoj Hriscanskoj istoriji.
U dokumenti 1. Vaseljenskog sabora,odrzanog 325.godine u Nikeji,episkop Sirmijuma,DOMNUS,potpisan je kao DOMNUS METROPOLITANUS,dok je  prvosvestenik grada rima potpisan samo kao gradski episkop.

Sirmijum se hrabro borio i protiv jeresi,iako je u nekoliko navrata bio i centar iste.
Dolazak poznatog Arija, posle nikejskog sabora i sukoba sa Svetim Nikolom,izazvao je buru u Hriscanskoj crkvi.

Njegov dugotrajni boravak u Sirmijumu i Sremu zasluga je cara Konstancija II (I sam Arijanac),iako ga je prvobitno ovde primio Konstantin Veliki,pokusavajuci da pomiri obe strane.

Sirmijum je odrzao nekoliko velikih crkvenih sabora ,tokom 4. veka,na kojem su donosene cuvene “SIRMIJUMSKE FORMULE” i konacno,posle cetiri formule podrzavanja,doneta je i peta kojom se Arijanstvo zestoko osudjuje.O tome je vec bilo pomena u prethodnim poglavljima.

Zahvaljujuci pedantnosti rimske administracije imamo spisak imena skoro svih ranohriscanskih episkopa grada Sirmijuma I Srema kao oblasti.

To su bili:

-EPENET (1.vek),ucenik Svetog apostola Petra,
-ANDRONIK (1.vek),ucenik Svetog apostola Pavla,
-IRINEJ (304.g.),
-DOMNUS (1.vaseljenski sabor,325.g.),
-ANONYMUS (335.g.),
-EUTERIJE (343.g.),
-FOTIN (351.g.),
-GERMINIJE (367.g.),
-ANEMIJE (380.g.),
-KORNELIJE (390.g.),
-LAURENCIJE (404.g.),
-ANONYMUS (441.g.),
-SEBASTIJAN (591.-595.g.),

-METODIJE (870.-875.g.),Cirilov brat,slovenski prosvetitelj,sahranjen na lokalitetu SIRINGRAD u Macvanskoj Mitrovici.

Mnogi vernici,iz svih krajeva sveta,dolazili sun a poklonjenje Hriscanskim mucenicima I njihovim Svetim mostima,koji su nadaleko bili poznati ne samo kroz antiku vec i tokom citavog srednjeg veka.

Cak  i u Hrsicanskoj mistici,veoma popularnoj u savremeno doba,Sirmijum je zauzimao znacajno mesto.

Na mestu danasnje pivare,u delu nekadasnje carske palate,nalazio se nadaleko cuveni MANASTIR SVETOG DIMITRIJA NA SAVI.
U tom manastiru se jedno vreme cuvala ruka Svetog Prokopija koju su Madjari doneli iz Nisa,i sto je najvaznije dve od najvecih mitskih Hriscanskih relikvija: Hristov pokrov ,sada poznat kao TORINSKA PLASTANICA I kutija u kojoj je cuvan i koju mnogi britanski i americki naucnici smatraju SVETIM GRALOM.

Gral je naravno,za sada,mitski predmet ,ali plastanica postoji,i tek krajem 20.veka,posle nekoliko negiranja potvrdjeno je da potice iz 1.veka i Hristovog doba.

Vredi napomenuti,iako je to za poglavlje o srednjem veku,da su osnivaci templarskog reda ,Ig de Pejen (HUGUES DE PAYEN) i jos osmorica vitezova,u Svetu zemlju isli putem kroz Srem (kao i vecina krstaskih vojski,Gotfrid Bujonski na primer),i nekoliko nedelja konacili u dva mesta u Sremu.Jedno od njih je franacka naseobina poznata kao FRANKAVILA (sada Mandjelos),a drugo je Slankamen.

Izuzetan turisticki mamac,ako znamo da je zbog raznoraznih spekulativnih knjiga o templarima, bilo koje,cak i najmanje selo u Evropi,u kojem su bili,dozivljava turisticki procvat krajem 20. i pocetkom 21.veka.

Mala Crkva u Sirmijumu,sa temeljima iz IV veka,tacmno na mestu rimske rampe kroz koju su prolazili Mucenici na pogubljenje.









Izvor: Radovan Kovacevic,ARHEOLOGIJA I ISTORIJA OPSTINE INDJIJA,Indjija 2011.